Robert Baayen werkt sinds eind 2020 als fytosanitair expert bij het team van Public Affairs. Hij werkte onder meer bij de Plantenziektenkundige Dienst (nu NVWA), het ministerie van LNV, de Europese Commissie in Brussel en nu deels bij WUR en bij Royal FloraHolland. In Brussel schreef hij de nieuwe Plantgezondheidsverordening. Die kennis zet hij nu in voor de sierteelt.

In Brussel was mijn opdracht om de regelgeving over quarantaine-organismen te herzien. Dat zijn insecten, aaltjes, schimmels, bacteriën en virussen die nog niet in Europa voorkomen en die we met z’n allen buiten willen houden om voedsel en sierteeltgewassen en de natuur te beschermen. Sommige kunnen enorme economische schade veroorzaken, andere kunnen onze inheemse boomsoorten geheel verdringen, net als bij iepziekte is gebeurd. Dat wil niemand op zijn geweten hebben. Daarom zijn er strenge regels over de invoer van buiten Europa, want daar kunnen die organismen heel algemeen voorkomen.

Als er nieuwe ziekten en plagen Europa binnenkomen kunnen die enorme ravage aanrichten. De hongersnood in Ierland in de negentiende eeuw, waardoor miljoenen Ieren emigreerden, werd veroorzaakt door een nieuwe aardappelschimmel uit Amerika. Momenteel woedt Xylella in de olijventeelt van Zuid-Europa, honderden jaren oude bomen gaan er massaal aan dood of zoals, nog vers op het netvlies, enkele jaren geleden Ralstonia in Roos.

NVWA grijpt hard in
In de sierteelt zou je denken dat het wel meevalt. Toch is dat niet zo. Onze sector kent een prachtig breed sortiment, maar de jonge planten of ander uitgangsmateriaal komen vaak van elders in de wereld. Als daarbij nieuwe of niet gewenste ziekten en plagen meeliften, kunnen die zich bij ons vestigen. Wanneer er een uitbraak is grijpt de NVWA als het nodig is hard in, dat is hun opdracht. Vijftien jaar geleden was er een uitbraak van een quarantaineboktor in Boskoop, de boomkwekerij is toen langs het randje van de afgrond gelopen. Bijna was Boskoop enkele jaren op slot gegaan, dat was het einde geweest. Vandaag is Xylella zo’n risico, voor de boomkwekerij en voor de sierteelt zelf. De gevolgen van een uitbraak kunnen desastreus zijn voor individuele bedrijven en onze mooie sierteeltsector als geheel.

Schoon werken is altijd de basis
Zoveel anders dan bij dierziekten is het niet. We kennen de beelden van grijpers die dode koeien en varkens in vrachtauto’s laden of kippen die met honderdduizenden tegelijk vergast worden. In de sierteelt lijkt dat ondenkbaar, maar het kan zomaar ook onze sector treffen. Als we dat willen voorkomen zullen we als sector meer moeten inzetten op preventie. Op het bedrijf natuurlijk, want schoon werken is altijd de basis. Maar de belangrijkste sleutel is stoppen met riskant gedrag. Importeer geen planten uit verre landen waar organismen algemeen voorkomen die op de quarantainelijst van de EU staan. Voor je het weet sleep je quarantainebeestjes binnen die het einde kunnen betekenen van je bedrijf en misschien ook dat van je buren. Op dit moment legt de NVWA op Ficus microcarpa bedrijven maatregelen op tegen het wortelknobbelaaltje Meloidogyne enterolobii wat een Q organisme is en dat schadelijker is dan alle andere wortelknobbelaaltjes en een brede waardplanten reeks heeft. Denk daarbij ook aan tomaat en paprika en aardappel De opgelegde maatregelen zijn voor de getroffen bedrijven een drama. Voor onze sector zijn zij in mijn ogen ook een wake-up call.

Het gaat niet alleen om verre landen. Wie uit besmette gebieden in zuidelijk Italië olijfbomen, lavendel of Polygala importeert vraagt om moeilijkheden voor zichzelf, collega’s en de sierteelt in Nederland. Of houtige gewassen uit de buurt van Milaan, waar de Japanse kever Popillia japonica voorkomt.

Mijn advies: verdiep je als kweker in de materie. Zorg dat je weet welke quarantaine-organismen voor jouw teelt een gevaar zijn. Haal je bloemen en planten alleen uit gebieden of van bedrijven die echt veilig zijn. Zoek niet de randjes op van wat wettelijk is toegestaan, maar blijf zo ver mogelijk weg van zulke risico’s. Want voorkomen is beter dan genezen.”

Robert Baayen

Toevoeging van de redactie
Als redactie voegen wij hier graag aan toe dat de fytosanitaire problemen de laatste jaren toenemen. De lijsten met quarantaine-organismen worden langer en de Europese Commissie verwacht serieuze actie van de Nederlandse overheid. Royal FloraHolland ondersteunt de leden en de sierteeltsector in het algemeen met informatie, hygiëneprotocollen en gerichte lobby in Brussel.

Voor vragen kun je terecht bij Frits Jonk, fritsjonk@royalfloraholland.com en Robert Baayen, robertbaayen@royalfloraholland.com.

Ketenhygiëne protocol Meloidogyne
Ketenhygiëne protocol Euwallacea